Ekrany akustyczne przy drogach – co mówią przepisy?

Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, realizując inwestycje drogowe, jest zobowiązana przestrzegać obowiązujących przepisów. Dotyczy to wszystkich elementów infrastruktury, w tym także ekranów akustycznych. Właśnie dlatego, chcąc zapewne rozwiać ewentualne wątpliwości, GDDKiA przypomina, kiedy, gdzie i dlaczego ekrany stawiane są przy drogach. Poniżej przedstawiamy szczegółowe wyjaśnienie kwestii dotyczących budowy ekranów akustycznych.

Ekrany zgodnie z prawem

Działanie związane ze stawianiem ekranów akustycznych musi być zgodne z przepisami prawa i uzyskanymi decyzjami właściwych organów. Decyduje o tym także:

• rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku,
• ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,
• ustawa Prawo ochrony środowiska,
• zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

To na podstawie powyższych przepisów i dokumentów lokalizowane i budowane są ekrany akustyczne. Dodatkowe mogą powstać, jeśli normy hałasu będą przekroczone i właściwy marszałek województwa lub starosta wyda stosowną decyzję.

Ekrany a ochrona środowiska

GDDKiA podkreśla, że bezpieczeństwo użytkowników dróg jest priorytetem. Jednym z podstawowych elementów procesu inwestycyjnego jest jednak również ochrona środowiska, czyli wód, gleb, przyrody, powietrza, zabytków czy stanu akustycznego środowiska. Zagadnienia te są analizowane etapowo. W pierwszej kolejności, w ramach studium techniczno-ekonomiczno-środowiskowego, przygotowywana jest karta informacyjna przedsięwzięcia lub raport o oddziaływaniu na środowisko, które są podstawą do uzyskania decyzji środowiskowej. Drugim etapem jest wykonanie koncepcji programowej, która jest przygotowywana w oparciu o uzyskaną wcześniej decyzję środowiskową.

W ramach prac projektowych analizowane są różne sposoby walki z hałasem – począwszy od typowania przebiegu drogi, w celu omijania w maksymalnym stopniu terenów zabudowanych, poprzez odpowiednie projektowanie tzw. niwelety, tak aby tam, gdzie jest to możliwe, prowadzić drogę w wykopie, a kończąc na analizowaniu konkretnych rozwiązań technicznych ograniczających hałas drogowy, jak np. wały ziemne, konstrukcje ziemno-betonowe, ekrany akustyczne, ekrany ziemne. 

Biorąc pod uwagę poziom przekroczeń, usytuowanie zabudowy, warunki terenowe, w wielu przypadkach to właśnie ekrany akustyczne są optymalnym rozwiązaniem do zastosowania w danej sytuacji. W przypadku dostępnych technologii mogą to być np. ekrany z trocinobetonu lub tam, gdzie to wymagane z pleksiglasu. 

Ostatnią fazą przed rozpoczęciem realizacji robót jest przygotowanie dokumentacji do uzyskania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (ZRID). W ramach tego etapu przewidziane jest przeprowadzenie ponownej analizy środowiskowej i wykonywany jest drugi raport o oddziaływaniu na środowisko. Zatwierdzeniem wskazanych rozwiązań chroniących środowisko przed negatywnym oddziaływaniem drogi jest postanowienie wydawane przez właściwego terytorialnie regionalnego dyrektora ochrony środowiska (RDOŚ). W oparciu o zapisy tego dokumentu, po uzyskaniu decyzji ZRID, realizowana jest inwestycja, w tym ekrany akustyczne. 

Ekrany akustyczne wybudowane w oparciu o decyzje

W zakresie ochrony środowiska i związanych z nią decyzji, do każdej inwestycji należy podchodzić indywidualnie. Zabezpieczenia akustyczne mogą powstać wyłącznie w celu ochrony terenów, które są zakwalifikowane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub na podstawie klasyfikacji gminy jako tereny podlegające ochronie akustycznej. Oznacza to, że na przykład dla terenów usługowych ekranów się nie buduje. Zabezpieczenia akustyczne są więc realizowane ściśle według rozstrzygnięć administracyjnych, m.in. RDOŚ. Dokumenty te określają również warunki dotyczące opracowania, które ocenia rzeczywisty wpływ inwestycji na środowisko po jej zrealizowaniu.

GDDKiA, ani żaden inny zarządca drogi, nie może podczas realizacji inwestycji ani po ich zakończeniu wybudować mniej lub więcej ekranów akustycznych czy też zmienić ich lokalizacji bądź wysokości. Zabezpieczenia powstają w oparciu o wiążące inwestora decyzje i pozwolenia. Wydane decyzje, które są respektowane podczas realizacji inwestycji, uwzględniają zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Dlatego obecnie ekrany stawiane są tam, gdzie działka jest faktycznie zagospodarowana, zgodnie ze swoim przeznaczeniem. W innych przypadkach pozostawiana jest rezerwa terenu pod budowę ekranów w przyszłości, gdy z miejscowego planu wynika obowiązek ochrony akustycznej.

Zdarza się, że pomimo wiedzy o budowie danej drogi bądź już w trakcie prac w terenie, niektóre osoby decydują się na budowę nowych domów lub całych osiedli wzdłuż realizowanej inwestycji. Następnie, po oddaniu jej do użytkowania, mieszkańcy odczuwają uciążliwości związane z hałasem i oczekują wybudowania nowych ekranów akustycznych.

Weryfikacja skuteczności zastosowanych ekranów 

Zgodnie z wiążącą decyzją RDOŚ, analiza porealizacyjna przeprowadzana jest co do zasady po roku od udostępnienia drogi kierowcom, gdy potoki i natężenie ruchu na nowym odcinku osiągną swój docelowy charakter. Wyniki analizy przedkłada się organowi ochrony środowiska po 18 miesiącach. W przypadku potwierdzenia przekroczenia norm hałasu, budowane są dodatkowe zabezpieczenia wskazane w decyzji marszałka danego województwa lub starosty. 

Okoliczni mieszkańcy mają prawo złożyć również wniosek dotyczący zbyt dużego hałasu, jaki generuje ruch na istniejącej sieci dróg krajowych. Taki wniosek składają do organu ochrony środowiska, który może nakazać wykonanie przeglądu ekologicznego. Jeżeli w wyniku przeprowadzonego przeglądu okaże się, że standardy jakości środowiska nie są dotrzymane (np. normy hałasu są przekroczone), organ może wydać decyzję zobowiązującą inwestora do działań naprawczych (np. budowa lub podwyższenie ekranów akustycznych). 

Aby jakiekolwiek pomiary hałasu były wiarygodne i mogły być podstawą do stwierdzenia przekroczenia norm, muszą być wykonane odpowiednią aparaturą pomiarową oraz w określony sposób wskazany w regulacjach prawnych. Wyniki pomiarów wykonanych np. za pomocą urządzeń nieposiadających właściwej kalibracji przez jednostki nieposiadające akredytacji lub wykonane w niewłaściwych warunkach atmosferycznych, nie mogą być podstawą do nałożenia obowiązku dobudowy lub rozbudowy ekranów. 

Dopuszczalne w Polsce poziomy hałasu

Aktualnie w Polsce obowiązują następujące dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku: 

• 45 dB w nocy dla szpitali poza miastem i stref uzdrowiskowych „A”;
• 50 dB w dzień dla szpitali poza miastem i stref uzdrowiskowych „A”;
• 56 dB w nocy dla szkół, szpitali w miastach i domów opieki, zabudowy jednorodzinnej, mieszkaniowej wielorodzinnej, zagrodowej oraz terenów rekreacyjno-wypoczynkowych;
• 61 dB w dzień dla zabudowy jednorodzinnej, szkół, szpitali w miastach i domów opieki;
• 65 dB w dzień dla zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, zagrodowej oraz terenów rekreacyjno-wypoczynkowych.

Ekrany akustyczne przy drogach zarządzanych przez GDDKiA mają powierzchnię ponad 6 mln m kw. Trwałość ekranu wynosi od pięciu do nawet ponad 15 lat i uzależniona jest m.in. od użytego materiału oraz lokalizacji. Średni koszt 1 m kw. ekranu uzależniony jest od wysokości całej konstrukcji i użytego materiału i wynosi od ok. 1000 do ok. 1600 zł.