Płyny eksploatacyjne w samochodzie

Nieustannie się troszczy, smaruje, a nawet pieści. To nie opis idealnej partnerki czy partnera. Mowa o oleju, który współdecyduje o sprawności silnika. Olej silnikowy nie bez powodu porównywany jest do krwi w ciele człowieka. Jego ilość i skład mają kluczowe znaczenie dla zdrowia i kondycji fizycznej silnika. Wyobrażasz sobie upalne lato i brak klimatyzacji? Silnik też odczuwa komfort lub dyskomfort termiczny, optymalna dla niego temperatura pracy to 80–90 OC. Smarowanie i chłodzenie zapewniają prawidłową pracę jednostki napędowej. To dwa niezależne, choć ściśle współpracujące ze sobą „organy wewnętrzne”.

Układ chłodzenia

Prawidłowa temperatura ludzkiego ciała to 36-37^o C. Silnik też ma swoją prawidłową temperaturę, która powinna utrzymywać się w przedziale od 80 do 90^o C. Zadaniem układu chłodzenia jest dążenie do jak najszybszego osiągnięcia przez silnik temperatury pracy, utrzymanie jej i niedopuszczanie do gwałtownych skoków.

Silniki czterosuwowe najczęściej są chłodzone cieczą. Nie jest to woda, lecz mieszanina glikolu i innych substancji, chroniących wnętrze układu, przede wszystkim chłodnicy, przed korozją i odkładaniem się kamienia. Newralgiczną częścią układu, oprócz wspomnianej chłodnicy, są pompa wody oraz zespół urządzeń i przewodów (np. kanałów w kadłubie silnika), umożliwiający odbieranie ciepła od rozgrzanych podzespołów silnika i wyprowadzanie go na zewnątrz – poprzez płyn do chłodnicy. Ochłodzony czynnik ponownie wpływa do wnętrza silnika, dzięki obiegowi wymuszonemu przez pompę. Termostat, w zależności od temperatury w układzie, wydłuża lub skraca obieg płynu.

Chłodnica
Zbudowana z ogromnej ilości cienkich rurek, przez które nieustannie przepływa płyn chłodzący. Rurki zaś połączone są tysiącami pofałdowanych blaszek aluminiowych. Przez szczeliny pomiędzy blaszkami i rurkami przepływa powietrze. Taka konstrukcja zapewnia znakomite chłodzenie.

Wentylator
Wspomaga działanie chłodnicy na wypadek, gdyby opływające ją powietrze nie nadążało z chłodzeniem. Sygnał do załączenia wysyła czujnik temperatury płynu chłodzącego. Wentylator zwykle może obracać się z dwiema prędkościami.

Termostat
Zarządza długością obiegu chłodzenia. Do momentu osiągnięcia 85^o C płyn chłodzący krąży w tzw. krótkim obiegu. Ciecz kierowana jest przez pompę do kanałów silnika i do nagrzewnicy (ogrzewanie wnętrza pojazdu). W obiegu pełnym płyn chłodniczy przeprowadzany jest przez chłodnicę, która obniża jego temperaturę. Ciecz po przejściu przez chłodnicę powraca do pompy i ponownie kierowana jest do silnika.

Nagrzewnica
Służy do ogrzania wnętrza samochodu. Zbudowana jest z użebrowanych rurek, przez które przepływa rozgrzany płyn chłodzący. Dochodzące z zewnątrz zimne powietrze opływa nagrzewnicę, ogrzewa się i za pomocą wentylatora kierowane jest do wnętrza kabiny. W razie awarii wentylatora chłodnicy włącz ogrzewanie, a uratujesz głowicę silnika przed zniszczeniem.

Pompa wody
Dzisiejsze pompy działają najczęściej na zasadzie wirówki. Płyn od czoła trafia na łopaty pompy, które nadają mu ruch wirowy na zasadzie sił odśrodkowych. Z boku obudowy pompy znajduje się otwór wyjściowy, przez który (już pod ciśnieniem) płyn wydostaje się na zewnątrz i płynie do silnika. Pompę najczęściej napędza pasek wielorowkowy, a prędkość tłoczenia zależy od prędkości obrotowej silnika.

Zwróć uwagę

Regularnie wymieniaj pompę wody
Producenci samochodów ustalają indywidualnie dla każdego modelu i wersji silnikowej częstotliwość wymiany pompy wody. Przeważnie wymiana pompy zbiega się z terminem wymiany paska rozrządu. Jeśli rozrząd jest napędzany łańcuchem (element niewymienny), tym bardziej trzeba pamiętać o pompie wody. Jej najbardziej newralgicznym elementem jest łożysko, które ma określoną wytrzymałość.

Uważaj Jak Myjesz
Myjąc auto, zwłaszcza w myjniach bezdotykowych i ręcznych, zwróć uwagę, aby silny strumień wody nigdy nie był kierowany bezpośrednio na chłodnicę. Prowadzi to do miejscowych uszkodzeń, polegających na prasowaniu się blaszek na chłodnicy, co utrudnia swobodny przepływ powietrza. W ekstremalnych przypadkach może to spowodować przegrzanie silnika.

Sprawdź poziom płynu
Prawidłową ilość odczytasz ze skali znajdującej się na zbiorniczku wyrównawczym. Przy zimnym silniku nie może przekraczać poziomu „max” – ciecz pod wpływem temperatury zwiększa objętość, co grozi wyrzuceniem nadmiaru płynu przez zawór. Nie dolewaj płynu tuż po zakończeniu jazdy. Ryzykujesz oparzeniami i uszkodzeniem głowicy silnika.

Układ smarowania

Wszystkie ruchome i przemieszczające się względem siebie części silnika wymagają smarowania olejem. Olej zmniejsza tarcie do poziomu tzw. tarcia płynnego, kiedy to cienka warstwa oleju całkowicie oddziela od siebie powierzchnie współpracujących części. Newralgiczne elementy układu smarowania to: pompa, filtr, miska olejowa, chłodnica oleju silnikowego oraz przewody olejowe.

Po uruchomieniu silnika, olej, który znajduje się w misce olejowej jest zasysany przez pompę do filtra, skąd trafia do głównego kanału olejowego. Następnie płynie kanalikami do łożysk głównych wału korbowego. Stamtąd trafia do głowicy cylindrów, skąd – po nasmarowaniu łożysk wałka rozrządu i popychaczy zaworowych lub dźwigienek – spływa grawitacyjnie przez rynienki do miski olejowej. W jednostkach z turbodoładowaniem smaruje też łożyska wirnika turbosprężarki. Oprócz funkcji, jaką jest smarowanie, olej pełni funkcję czynnika chłodzącego, czyszczącego i zabezpieczającego silnik przed korozją.

Pompa oleju
Ilość oleju w układzie smarowania silnika samochodu średniej klasy jest porównywalna z ilością krwi w krwiobiegu dorosłego człowieka i wynosi około 5 litrów. W ciągu godziny serce przepompowuje około 417 l krwi. Pompa oleju jest bardziej zapracowana niż ludzkie serce, ponieważ w tym samym czasie musi przetoczyć trzy razy większą objętość płynu ustrojowego – około 1250 litrów. Napędza ją układ kół zębatych, ewentualnie łańcuch współpracujący z wałkiem rozrządu.

Miska olejowa
Coraz częściej nie jest wytłoczką z blachy stalowej. Powszechnie stosowane dziś materiały to stopy aluminium a nawet zbrojone tworzywa sztuczne. Olej z miski można odsysać lub spuścić. Ta druga metoda na pozbycie się starego oleju jest czasochłonna, lecz bardziej dokładna.

Filtr oleju
Nie jest zwykłą metalową puszką. Wewnątrz znajduje się papierowy (celulozowy bądź syntetyczny) element filtrujący. Olej przepływa przez filtr centralnie, ale ze względu na ryzyko spadku natężenia przepływu i obniżenie ciśnienia oleju, wewnątrz filtra stosuje się zawory przelewowe, tzw. bypassy. Wymieniany raz na 15 000 km olej silnikowy jest filtrowany ponad 40 000 razy.

Sprawdź poziom oleju w silniku
Najlepiej robić to po dłuższym postoju na płaskim terenie. Idealnie, po nocy. Wyciągnij bagnet z rurki, przetrzyj go suchą i czystą szmatką. Włóż bagnet z powrotem. Wyciągnij go ponownie i odczytaj poziom ze skali. Prawidłowy odczyt powinien zawierać się pomiędzy znakami minimum a maksimum (z reguły między nimi mieści się 1 l). W niektórych autach poziom oleju kontroluje komputer.

Zwróć uwagę

Wybierz syntetyk
Ma lepsze właściwości smarne i przeciwzużyciowe, ułatwia też rozruch zimą. Graniczny czas stosowania oleju syntetycznego w silniku zależy głównie od wieku silnika.

Chiptuning
Jeśli podniosłeś moc silnika w aucie, skróć czas między wymianami oleju nawet o 1/3.

Oszczędzaj
Producenci samochodu przewidują możliwość wydłużenia okresu między wymianami oleju. Wiąże się to jednak ze stosowaniem lepszego i droższego oleju. Nie marka jest tu ważna, lecz rekomendacje producenta auta. Jeśli jeździsz mało lub intensywnie, wymieniaj olej raz w roku.